مرثیه خوانی ام البنین علیهاالسلام

امام صادق علیه السلام فرمود: «رحم الله عمی العباس لقد اثر و ابلی بلاء حسنا...»(1) خدا رحمت کند عموی ما عباس را، عجب نیکو امتحان داد، ایثار کرد و حداکثر آزمایش را انجام داد. برای عموی ما عباس مقامی در نزد خداوند است که تمام شهیدان غبطه مقام او را می‏برند.

این زن بزرگوار(ام‌البنین)که تا آن وقت زنده بود ولی در کربلا نبود، شهادت چهار پسر رشید خود را درک کرد و در سوگ آنها نشست. در مدینه برایش خبر آمد که چهار پسر تو در خدمت‏ حسین بن علی علیه السلام شهید شدند. برای این پسرها ندبه و گریه می‏کرد. گاهی سر راه عراق و گاهی در بقیع می‏ نشست و ندبه‏ های جانسوزی می‏کرد. زن‌ها هم دور او جمع می‏ شدند. مروان حکم که حاکم مدینه بود، با آن همه دشمنی و قساوت گاهی به آنجا می‏آمد و می‏ایستاد و می‏ گریست.
اینقدر جوانمردی، اینقدر خلوص نیت، اینقدر فداکاری! ما تنها از ناحیه پیکر عمل نگاه می‏کنیم، به روح عمل نگاه نمی‏کنیم تا ببینیم چقدر اهمیت دارد.
شب عاشوراست. عباس در خدمت اباعبدالله علیه السلام نشسته است. در همان وقت ‏یکی از سران دشمن می ‏آید، فریاد می‏زند: عباس بن علی و برادرانش را بگویید بیایند. عباس می‏شنود ولی مثل این که ابدا نشنیده است، اعتنا نمی‏کند. آنچنان در حضور حسین بن علی مؤدب است که آقا به او فرمود: جوابش را بده هر چند فاسق است. می ‏آید می‏ بیند شمر بن ذی الجوشن است. شمر روی یک علاقه خویشاوندی دور که از طرف مادر عباس دارد و هر دو از یک قبیله ‏اند، وقتی که از کوفه آمده است ‏به خیال خودش امان نامه‏ ای برای اباالفضل و برادران مادری او آورده است. به خیال خودش خدمتی کرده است. تا حرف خودش را گفت، عباس علیه السلام پرخاش مردانه‏ ای به او کرد، فرمود: خدا تو را و آن کسی که این امان نامه را به دست تو داده است لعنت کند. تو مرا چه شناخته ‏ای؟ درباره من چه فکر کرده ‏ای؟ تو خیال کرده ‏ای من آدمی هستم که برای حفظ جان خودم، امامم، برادرم حسین بن علی علیه السلام را اینجا بگذارم و بیایم دنبال تو؟ آن دامنی که ما در آن بزرگ شده‏ ایم و آن سینه ای که از آن شیر خورده ‏ایم، این طور ما را تربیت نکرده است.
می‏گوید: ای چشمی که در کربلا بودی و آن منظره ‏ای که عباس من، شیر بچه من، حمله می‏کرد می‏دیدی و دیده‏ ای! ای مردمی که آنجا حاضر بوده ‏اید! برای من داستانی نقل کرده ‏اند، نمی‏دانم این داستان راست است ‏یا نه. یک خبر خیلی جانگداز به من داده ‏اند، نمی‏دانم راست است‏ یا نه. به من گفته‏ اند که اولا دست‌های پسرت بریده شد، بعد در حالی که فرزند تو دست در بدن نداشت‏ یک مرد لعین ناکس آمد و عمودی آهنین بر فرق او زد. وای بر من که می‏گویند بر سر شیر بچه ‏ام عمود آهنین فرود آمد. بعد می‏گوید: عباس جانم! فرزند عزیزم! من خودم می‏دانم که اگر دست در بدن داشتی هیچ کس جرات نزدیک شدن به تو را نمی‏کرد.
جناب ام البنین، همسر علی علیه السلام، چهار پسر از علی دارد. مورخین نوشته‏ اند علی علیه السلام مخصوصا به برادرش عقیل توصیه می‏کند که زنی برای من انتخاب کن که ‏«ولدتها الفحولة‏»؛ از شجاعان زاده شده باشد، از شجاعان ارث برده باشد«لتلد لی ولدا شجاعا»می‏خواهم از او فرزند شجاع به دنیا بیاید.(البته در متن تاریخ ندارد که علی علیه السلام گفته باشد هدف و منظور من چیست، اما آنها که به روشن‌بینی علی معترف و مؤمن ‏اند می‏گویند علی آن آخر کار را پیش‌بینی می‏کرد.) عقیل، ام‌البنین را انتخاب می‏کند. به آقا عرض می‏کند که این زن از نوع همان زنی است که تو می‏خواهی. چهار پسر که ارشدشان وجود مقدس اباالفضل العباس است، از این زن به دنیا می‏آیند، هر چهار پسر در کربلا در رکاب اباعبدالله حرکت می‏کنند و شهید می‏شوند. وقتی که نوبت ‏بنی‌هاشم رسید، اباالفضل که برادر ارشد بود به برادرانش گفت: برادرانم! من دلم می‏خواهد شما قبل از من به میدان بروید، چون می‏خواهم اجر شهادت برادر را ادراک کرده باشم. گفتند: هر چه تو امر کنی. هر سه نفر شهید شدند، بعد اباالفضل قیام کرد. این زن بزرگوار(ام‌البنین)که تا آن وقت زنده بود ولی در کربلا نبود، شهادت چهار پسر رشید خود را درک کرد و در سوگ آنها نشست. در مدینه برایش خبر آمد که چهار پسر تو در خدمت‏ حسین بن علی علیه السلام شهید شدند. برای این پسرها ندبه و گریه می‏کرد. گاهی سر راه عراق و گاهی در بقیع می‏نشست و ندبه ‏های جانسوزی می‏کرد. زن‌ها هم دور او جمع می‏شدند. مروان حکم که حاکم مدینه بود، با آن همه دشمنی و قساوت گاهی به آنجا می‏آمد و می‏ایستاد و می‏گریست. از جمله ندبه ‏هایش این است:

لا تدعونی ویک ام‌البنین
تذکرینی بلیوث العرین
کانت ‏بنون لی ادعی بهم
و الیوم اصبحت ولا من بنی

  ای زنان! من از شما یک تقاضا دارم و آن این است که بعد از این مرا با لقب ام البنین نخوانید(چون ام البنین یعنی مادر پسران، مادر شیر پسران)، دیگر مرا به این اسم نخوانید. وقتی شما مرا به این اسم می‏خوانید، به یاد فرزندان شجاعم می‏افتم و دلم آتش می‏گیرد. زمانی من ام‌البنین بودم ولی اکنون ام‌البنین و مادر پسران نیستم.
مرثیه‏ای دارد راجع به خصوص اباالفضل العباس:

یا من رای العباس کر علی جماهیر النقد
و وراه من ابناء حیدر کل لیث ذی لبد
انبئت ان ابنی اصیب براسه مقطوع ید
ویلی علی شبلی امال براسه ضرب العمد
لو کان سیفک فی یدیک لما دنی منه احد
می‏گوید: ای چشمی که در کربلا بودی و آن منظره‏ای که عباس من، شیر بچه من، حمله می‏کرد می‏دیدی و دیده ‏ای! ای مردمی که آنجا حاضر بوده اید! برای من داستانی نقل کرده ‏اند، نمی‏دانم این داستان راست است ‏یا نه. یک خبر خیلی جانگداز به من داده‏اند، نمی‏دانم راست است‏ یا نه. به من گفته اند که اولا دست‌های پسرت بریده شد، بعد در حالی که فرزند تو دست در بدن نداشت‏ یک مرد لعین ناکس آمد و عمودی آهنین بر فرق او زد. وای بر من که می‏گویند بر سر شیر بچه‏ ام عمود آهنین فرود آمد. بعد می‏گوید: عباس جانم! فرزند عزیزم! من خودم می‏دانم که اگر دست در بدن داشتی هیچ کس جرات نزدیک شدن به تو را نمی‏کرد.

تا حرف خودش را گفت، عباس علیه السلام پرخاش مردانه ‏ای به او کرد، فرمود: خدا تو را و آن کسی که این امان نامه را به دست تو داده است لعنت کند. تو مرا چه شناخته‏ ای؟ درباره من چه فکر کرده ‏ای؟ تو خیال کرده ای من آدمی هستم که برای حفظ جان خودم، امامم، برادرم حسین بن علی علیه السلام را اینجا بگذارم و بیایم دنبال تو؟ آن دامنی که ما در آن بزرگ شده ‏ایم و آن پستانی که از آن شیر خورده ‏ایم، این طور ما را تربیت نکرده است.
لا حول ولا قوة الا بالله العلی العظیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.

پی‏ نوشت:
1-ابصار العین، ص‏26.
منبع:کتاب: مجموعه آثار، ج 17، ص 242 ، نویسنده: شهید مطهری